Historische Kring Nieuwegein bepleit behoud van tubes op Nijpelsplantsoen

Al decennialang vormen de vier flats aan het Nijpelsplantsoen een herkenningspunt in Nieuwegein-Noord. In de jaren tachtig kregen ze zelfs iets iconisch, toen de kunstenaars Ton Paauw en Egbert de Rooij de kopse gevels versierden. Aan de noordkant verschenen rood-wit geblokte verkeerspalen, maar het waren vooral de zuidelijke gevels die de harten van de bewoners veroverden: enorme uitgeknepen verftubes, alsof een reus zijn schilderspullen even had achtergelaten.

Die kunstwerken kregen snel een bijnaam mee. Sindsdien spreekt iedereen in Nieuwegein simpelweg over de tubeflats. Zeg die naam, en men weet meteen welke flats je bedoelt.

Nu, veertig jaar later, zijn de gebouwen volop in transformatie. Drie van de vier worden gerenoveerd, terwijl de eerste flat tegen de vlakte gaat. Bij de tweede flat is de renovatie inmiddels afgerond – maar tot grote verbazing van de Historische Kring Nieuwegein (HKN) zijn de kunstwerken van de gevel verdwenen. Navraag bij woningcorporatie Woonin leverde een teleurstellend antwoord op: de kunst zou niet terugkomen. De schilderingen waren volgens hen onderdeel van de gevel, de kunstenaars hadden er afstand van gedaan, en dus was er geen reden om ze te behouden.

Maar de HKN liet het daar niet bij zitten. Want, zo wezen zij terecht aan: de kunstwerken waren helemaal niet direct op de gevel geschilderd. Ze waren op platen aangebracht en die platen waren vervolgens op de flats bevestigd. Met andere woorden: ze konden er net zo makkelijk weer op!

In een brief aan de gemeente en Woonin pleitte de HKN daarom voor behoud van dit stukje erfgoed. Vooral de verftubes zijn beeldbepalend en horen volgens hen bij de identiteit van de wijk. De gele tube van de tweede flat is inmiddels verwijderd, maar er ligt een plan: die kan worden vervangen door de rode tube van de eerste flat, die straks verdwijnt. De overige tubes kunnen na de renovatie van de twee andere flats gewoon worden teruggeplaatst.

Van de redactie over het kunstwerk
De samenwerking van Ton Paauw en Egbert de Rooij leverde Nieuwegein in 1985 een blijvend stadsicoon op. Hun kunstwerken aan de kopse zijden van de vier flats aan het Nijpelsplantsoen sloten aan bij een traditie uit de jaren ’70 en ’80: kunst inzetten om grootschalige wooncomplexen herkenbaarder en menselijker te maken.

Met eenvoudige maar krachtige beeldtaal – verkeerspalen in rood-wit en reusachtige verftubes – gaven Paauw en De Rooij de flats een speels en humoristisch karakter. De verftubes werden door bewoners massaal omarmd en gaven aanleiding tot de naam “tubeflats”, die tot op de dag van vandaag in de volksmond wordt gebruikt. Daarmee is hun werk niet alleen een kunsttoepassing, maar ook een stukje lokale cultuurgeschiedenis.

De kopse zijden van de vier flats zijn voorzien van verschillende afbeeldingen van tubes verf die steeds meer uitgeknepen worden. Ze beslaan bijna de gehele zijkant van de gebouwen. Aan de andere kant van de flats zijn vier rood-wit geblokte verkeerspalen aangebracht. Ook deze zijn alle verschillend, soms meer rood en soms meer wit. Ze zijn verticaal geplaatst en lijken naar links of rechts te vallen. In dit spel van suggestie spelen de ramen van de flatgebouwen een grote rol: ze zijn onderdeel van het kunstwerk geworden.

Foto: Theo Scholten

Over de kunstenaars
Ton Paauw – beeldend kunstenaar uit Soest
Ton Paauw (geboren in Soest, woonachtig in Bilthoven) is een veelzijdig kunstenaar die zich laat inspireren door de natuur en de omgeving om hem heen. Op jonge leeftijd wist hij al dat hij beeldend kunstenaar wilde worden en volgde een opleiding aan een kunstacademie in Den Bosch.

Paauw werkt vaak ter plekke, waaronder met materialen als zwerfstenen, drijfhout, takken en scherven—vormen die hij transformeert tot sculpturale objecten én vastlegt door fotografie. Zo ontstond onder andere een stoel van takken – spontaan gemaakt in de natuur, maar later verplaatst door nieuwsgierigen.

Zijn werk is sterk verbonden met milieu, landschap en natuurbehoud. Als 18-jarige streed hij al voor de bescherming van de Soester Eng tegen het doortrekken van een vierbaansweg. Later maakte hij tentoonstellingen op bekende landgoederen zoals Slot Zeist en Kasteel Groeneveld, soms in samenwerking met bekende figuren als Midas Dekkers en Marcel van Dam. Ook ontwikkelde hij exposities voor het toenmalige Ministerie van Landbouw.

Daarnaast had hij jarenlang een succesvolle uitgeverij voor wenskaarten en ansichtkaarten—ontstaan uit zijn muurschilderingen—met producties die uiteenliepen van landschapsscènes tot gimmicky kaarten met spiegeltjes of steentjes.

Egbert de Rooij (1936) – beeldend kunstenaar uit Soest
Egbert de Rooij is eveneens afkomstig uit Soest en werd opgeleid aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Rotterdam. Na zijn opleiding vestigde hij zich in Soest, waar hij ook actief was als kunstenaar.

Zijn vroege werk is vaak surrealistisch van aard, maar in de loop der tijd evolueerde zijn stijl meer naar figuratie. Hij schildert onder andere landschappen, portretten en opvallend vaak koeien—zoals te zien was tijdens de Haagse tentoonstelling Koe en Koningin in 1998 De Rooij werkt naast schilderkunst ook aan muurschilderingen en decorontwerp. Zo ontwierp hij decors voor het televisieprogramma Sesamstraat.

In de jaren 1984‑1985 maakte hij samen met Ton Paauw grootschalige gevelkunst: muurschilderingen met vormen als wasknijpers, stekker met snoer, kleurpotloden én verftubes op flats aan de Dalweg in Soest‑Klaarwater, en verftubes op de flats aan het Nijpelsplantsoen in Nieuwegein – een belangrijk onderdeel van de iconische tubeflats.

Ook in de openbare ruimte van Soest en omgeving vind je werk van De Rooij, zoals een zes meter hoge zaag op een waterpartij, een muzieksleutel aan een muziekschool en een bewegend ballenbeeld bij de Banninghal in Soesterberg.